انتشار کتاب «کتیبه‌های کوفی مسجد تاریخی جامع شوشتر» در نیویورک
به گزارش گالری آنلاین به نقل از یورو نیوز ، کتاب کتیبه‌های کوفی مسجد تاریخی جامع شوشتر درتابستان امسال شامل ۵ فصل و به زبان انگلیسی در شهر نیویورک منتشرشد. در نگارش کتاب پنج نویسنده ایرانی وغیر ایرانی نقش داشته اند. سرفصل های کتاب را شهر شوشتر و مسجد جامع آن، هنر نمایش و هنر خواندن، سالن نمازگزاران، کتیبه‌های مسجد و کتیبه‌های کوفی سوره یاسین تشکیل می‌دهد. تصاویرمتفاوت، متعدد و چشم نوازی از کتیبه‌ها و خط نقاشی های مسجدجامع زینت بخش این کتاب است.
در اهمیت کتاب و انگیزه نویسندگان
یکی ازعلل اهمیت کتاب به کاوش کتیبه‌های نادری بر می گردد که در مسجد جامع وجود دارد و در طول قرن ها از دسترس جنگ ها و ویرانی ها در امان مانده است. دکتر پرت میکلی پژوهشگر انگلیسی و یکی از نویسندگان کتاب در گفتگو با یورونیوز تاکید می کند که کتیبه‌ها، امکان یگانه ای را برای مطالعه بصری فرهنگ اسلامی، نحوه تاسیس اسلام و چگونگی عمل به آن فراهم کرده است. افزون بر آن خط کوفی در این کتیبه‌ها دربالاترین کیفیت خود تبلور می یابد. وی اضافه می کند: کتاب، هر کتیبه ای را در کلیت خود بوسیله عکس هایی با کیفیت بالا به تصویر کشیده که امکان مطالعه و تحقیق را برای علاقمندان بین المللی فراهم می آورد. ما می خواهیم مسجد جامع دوباره مورد توجه جهانیان قرار گیرد و محققان و اندیشمندان را به پژوهش در مورد آن ترغیب کند.
این مسجد در طول قرن ها چندین بار ویران گشته و در شرایط اسفناکی قرار گرفته و دوباره ترمیم شده، گرچه روبنای آن از بین رفته ولی بن مایه و استخوان بندی آن در کنار کتیبه‌ها نجات پیدا کرده است. بنابراین امروز این اثرمی تواند برای کنکاش در تاریخ اسلام مورد استفاده قرارگیرد.
تصویر محراب داخل شبستان مسجد جامع شوشتر – در وسط این محراب به خط کوفی کتیبه به خط ثلث قرار دارد که چند قرن بعد از کتیبه کوفی اضافه شده است
کتیبه‌های کهن در طرح و معنا
در داخل شبستان و بخش ورودی مسجد بیش از ۳۰ کتیبه ارزشمند در پیوند با دوره های مختلف تاریخی وجود دارد که به خطوط کوفی، نسخ، ثلت و نستعلیق مزین است. این مسجد را می توان موزه کتیبه‌ها و سند تاریخ مکتوب ایران دانست.
دکتر پرت میکلی ، محقق انگلیسی تاریخ به یورونیوز می گوید: چهار کتیبه مهم به خط کوفی درمسجد وجود دارد که در کتاب نیز معرفی شده، اهمیت آنها دراین نهفته که بسیار نادر هستند و توانسته اند در شرایط ویرانگر نجات پیدا کنند.
اولی و قدیمی ترین آن در دیوار رو به قبله نصب شده که طولانی ترین نیز هست. این کتیبه نشان می دهد که طرح مسجد در دوران عباسیان بنا و گسترش یافته است.
وی می افزاید: امروز می دانیم که اولین کتیبه ای است که در مسجد قرار گرفته و همچنین کل سوره یاسین در آن نقش بسته است. خطوط سفید خط کوفی آن در سطح چشم انسان است. منظور این است که ارتفاع آن بالا نیست و فرد وقتی مقابل آن قرار می گیرد می تواند براحتی آنرا بخواند.
دومین کتیبه در محراب قرار دارد که انعکاسی از کتیبه اولی یاسین است که درکنار آن دیده می شود و در آن آیه ۱۱۰ سوره ۱۷ نقش بسته است. آیه ۱۱۱ با خطوط کوچک کوفی یادآور آن است که خداوند بی همتاست و شریکی ندارد. متن این کتیبه که بر محراب نقش بسته به واقعه تاریخی هجرت و ایجاد اسلام برمی گردد.
کتیبه سوم که در بالای دیوار و در محراب بیرونی قرارد دارد، دوباره به تاریخ و افرادی که در خلق مسجد نقش داشته اند، اشاره دارد.
در چهارمین کتیبه که در محراب بیرونی و در مرکز قراردارد، آیات یکم و دوم سوره ۱۱۲ (سوره توحید) در آن نقش بسته و تاکید می کند که خداوند پسر یا همسری ندارد.
خانم پرت میکلی ، پژوهشگر به کیفیت بالای خط – نقاشی های کتیبه‌ها اشاره می کند و می گوید: مهارت خط – نقاشی‌ها به درکنارهم قراردادن حروف، تکرار متفاوت آنها و تزییناتی است که عامل تفسیر را به مجموعه آن اضافه می‌کند و به بیننده در خواندن، مکث کردن، تامل و در تفکر غوطه ورشدن یاری می رساند.
اما کتیبه‌ها تنها به این چهار کتیبه خلاصه نمی شود. یکی از کتیبه‌های چوبی به خط کوفی از قرن چهارم هجری به یادگار مانده و در مورد بخشش مالیات گاو و گوسفند مردم شوشتر نوشته شده است.
از دیگر کتیبه‌های نقش بسته در مسجد می توان از کتیبه‌های قلعه سلاسل نام برد که در پیوند با دوره های متفاوت تاریخی است ازجمله در مورد فرامین ممنوعیت شراب و کبوتر بازی در شوشتر.
کتیبه به خط کوفی و بر روی چوب تراشیده شده است. این کتیبه در دیوار داخل شبستان نصب شده است
سبک معماری مسجد
مسجد جامع شوشتر، جزو مساجد شبستاتی و ستون دار و به سبک خراسانی از قدیمی ترین مساجد ایران است. از شمال، ۱۲ ردیف ستون و در جنوب هشت ستون دارد و بلندی هر کدام از ستون ها حدود پنج متر است. بنای مناره مسجد جامع درسال ۸۲۲ هجری ساخته شده است. در دوران انقلاب مشروطه از آن بعنوان سنگر در جنگ ها استفاده می کردند. بخشی از تزیینات مسجد گچ بری است، از جمله سوره یاسین در دیوار جنوبی و چند کتیبه دیگر در هر دو محراب زمستانی و تابستانی. اما تزیینات سنگی مسجد در ستون ها و کتبیه هاست. در گذشته ستون ها دارای نقوش تزیینی بود. در دوران پهلوی برخی از ستون ها مرمت شد و فقط تعدادی از آنها بعنوان نمونه ای دست نخورده از این معماری نگهداری شد. کتیبه‌ها در طول زمان به ارزش معماری این بنا افزوده است.
شهر تاریخی شوشتر
بر اساس کتاب تذکره شوشتر نوشته علامه سید عبدالله جزایری، شهرشوش را هوشنگ پیشدادی بنا نهاد. شوش مشتق از کلمه تیشتر یا ایزد تیر از ایزدان آب، باروری و هستی بخش گیاهان و آدمیان است.
برپایه کاوش های باستان شناسی در سال ۱۳۸۱در خزینه شوشتر، ابزار و آلات سنگی کشف شده که قدمت آن به ۲۰ هزار سال پیش یعنی دوره پارینه سنگی می رسد، در واقع در زمان کوچ نشینی سنگ بنای شهر شوشتر نهاده شده است. متون تاریخی وجود شوشتر را در دوران هخامنشیان تایید می کند. در دوران ساسانیان تاسیسات بزرگ آبی و پیچیده در شوشتر ساخته شده که از آن بعنوان بزرگترین موزه آبی دنیا یاد می کنند.
مسجد جامع در شهر شوشتر که بعنوان شهر اندیشمندان است ساخته شده و دو صوفی بزرگ، منصورحلاج که بخاطر گفتن اناالحق به دار آویخته شد و استاد سهل تستری هر دو در شوشتر زندگی می کردند. محقق تاریخی دکتر پرت میکلی به یورونیوز می گوید: دلیلی برای باور اینکه این دو صوفی در مشاوره طرح مسجد شرکت داشته اند وجود ندارد، همینطور رابطه ای بین طرح مسجد با حسن عسگری، امام یازدهم شیعیان که در زمان ساخته شدن مسجد در حصر خانگی بسر می برد، در دست نیست.
مسجد جامع تاریخی شهر شوشتر در دوران عباسیان بنا نهاده شد و ساخت آن حدود ۱۹۰ سال بطول انجامید و در سال ۴۴۵ هجری قمری به اتمام رسید.
در نگارش کتاب وحید موسوی جزایری، حسین موسوی جزایری، پاتریک رینگنبورگ، علی محمد چهارمحالی و پرت میکلی نقش داشته‌اند.